آموزش ایجاد نیم‌فاصله و موارد کاربرد صحیح آن
نیم‌فاصله در درست‌نویسی اهمیت زیادی دارد. اما متاسفانه در بسیاری از متون تخصصی و حرفه‌ای هم به آن اهمیتی داده نمی‌شود. چرا؟ یکی از دلایل می‌تواند ناآگاهی درباره شیوه به‌کارگیری آن باشد.
دلیل دیگر هم این است که در دنیای وب و اینترنت، بسیاری از افراد یعنی کاربرانی که به‌دنبال جست‌وجوکردن یک موضوع هستند، در موتورهای جست‌وجو از نیم‌فاصله برای تایپ عبارت موردنظرشان بهره نمی‌برند. همین موضوع تولیدکنندگان محتوا در سطح فضای مجازی را به این نتیجه می‌رساند که بعضی از کلمات کلیدی پرکاربردِ مرتبط با نوشته‌شان را بدون رعایت نیم‌فاصله در متن بگنجانند.
این‌ها باعث شده تا رعایت نیم‌فاصله از سوی نویسندگان و افراد مختلف در متن‌ها کمی چالش‌برانگیز باشد. اما فارغ از مقوله کلمات کلیدی و موتورهای جست‌وجو، در قواعد ویرایشی و درست‌نویسی نباید از اهمیت و کاربردهای نیم‌فاصله غافل بود.
مثلا در متن یک مقاله استاندارد یا پایان‌نامه‌ها باید حتما به اصولی از جمله رعایت نیم‌فاصله دقت کرد. اجازه بدهید که درباره این موضوع در ادامه برایتان بیشتر صحبت کنیم.
نیم‌فاصله چیست؟
همان‌طور که از نام نیم‌فاصله مشخص است، فاصله‌ای که میان اجزای یک واژه ایجاد می‌کند به اندازه نیمی از فاصله کامل است که در اصول تایپ با اسپیس ایجاد می‌شود.
در زبان فارسی رعایت نیم‌فاصله اهمیت دارد و زمانی که با واژه‌ای مرکب یا افعالی صرف‌شده روبه‌رو هستیم، باید از آن استفاده کنیم. رعایت نیم‌فاصله باعث می‌شود که متن‌ها زیباتر شوند و ضمنا خواندن کلمات هم ساده‌تر پیش برود و سوتفاهمی در خوانش به‌وجود نیاید.
اگر در برخی از واژه‌ها به‌جای نیم‌فاصله از فاصله استفاده شود، امکان دارد که خوانش عبارت و واژه اشتباه صورت بگیرد.
نام دیگر نیم‌فاصله، فاصله مجازی است. نام‌های دیگری هم برای این نوع از فاصله در نظر گرفته می‌شود. مثلا به آن فاصله صفر یا فاصله جامد هم می‌گویند.
نیم‌فاصله‌ها بر خلاف فاصله یا همان اسپیس (SPACE) باعث نمی‌شوند که بخش‌های یک کلمه مرکب یا فعل کاملا از هم جدا شوند بلکه با ایجاد شکافی اندک از کامل به‌هم چسبیده‌شدن آنها جلوگیری می‌کنند. درست است که رعایت نیم‌فاصله باعث می‌شود که متن حرفه‌ای‌تر و خواناتر باشد ولی این را هم یاد بگیرید که اگر بی‌جا و بی‌اصول از آن بهره ببرید، خوانش یک کلمه باز هم سخت می‌شود و ظاهر آن هم در میان واژه‌های دیگر متن‌تان مخدوش خواهد شد.
نیم‌فاصله در چه زمان‌هایی کاربرد دارد؟
برای اینکه بدانید چه زمانی از نیم‌فاصله‌ها بهره ببرید و چه زمان‌هایی از استفاده از آنها خودداری کنید باید کاربردشان را دقیق و درست یاد بگیرید. در موارد زیر استفاده از نیم‌فاصله ضرورت دارد:
- نشانه جمعِ «ها»
زمانی که کلمات را جمع می‌بندید باید از نیم‌فاصله کمک بگیرید. علامت جمع «ها» بخشی از یک واژه است و طبیعتا برای اینکه هر کلمه به یک واحد در متن بدل شود، باید عضو جمع‌کننده آن یعنی «ها» به آن بچسبد. اگر از فاصله استفاده کنید، نرم‌افزاری مانند وُرد، کلمه‌تان را دو کلمه جدا از هم حساب خواهد کرد. در حالی که های جمع بخشی از هر کلمه است و نباید از آن دور بیافتد.
- واژه‌های مرکب
واژه‌های مرکب هم نیاز به استفاده از نیم‌فاصله دارند. برای مثال، زمانی که می‌خواهید کلمه خوش‌رنگ را بنویسید، نباید میان دو بخش آن، یعنی خوش و رنگ فاصله‌ای ایجاد شود. نرم‌افزار، بی‌دردسر، دانش‌آموز و تمام واژه‌های مرکب را باید با رعایت نیم‌فاصله بنویسید.
- نشانه نکره
«ی» نکره که به شکل «ای» در کلمات ظاهر می‌شود هم باید با نیم‌فاصله نوشته شود. برای مثال به این جمله دقت کنید: پرده‌ای که به دیوار آویخته شده است.
- پسوندهای تر و ترین
این دو پسوند هم باید با نیم‌فاصله به صفت‌های مختلف متصل شوند. مثلا: دیدنی‌ترین، بامعرفت‌تر. دقت کنید که کلمه بهتر از این قاعده پیروی نمی‌کند و خودش واژه‌ای کامل است و «تر» به آن چسبیده است.
- در صرف افعال
در زمانی که می‌خواهید افعال را صرف کنید هم نیاز به استفاده از نیم‌فاصله وجود دارد. برای مثال: می‌روم، می‌خوردم، آمده‌ام، دیده‌ام.
- پیشوندها
پیشوندها و پسوندهایی هم که به کلمات اضافه می‌شوند به نیم‌فاصله نیاز دارند. مثلا: بی‌آبرو.
- صفاتی که با کلمه «شده» همراهند
کلماتی که با «شده» به شکل صفت درمی‌آیند هم نیاز به نگارش با نیم‌فاصله دارند. برای مثال: گم‌شده.
- مصدر
زمانی که مصدر را در نوشته خود به‌کار می‌برید، باید حالت نیم‌فاصله را حفظ کنید: گل‌گفتن و گل‌شنیدن.
نکته: اگر استفاده از بعضی از کلمات و نشانه‌ها در کنار هم باعث خوانش اشتباه نشود یا ظاهر عبارت و کلمه را تحت الشعاع قرار ندهد، نیازی به استفاده از نیم‌فاصله نیست. برای مثال: دخترها؛ در اینجا لازم نیست که میان دختر و های جمع از نیم‌فاصله استفاده شود یا مثلا بندباز؛ در اینجا هم اضافه‌شدن بند به باز مشکلی در ساختار و شکل ترکیب به‌وجود نمی‌آورد. پس بهتر است که به نیم‌فاصله در این مواقع فکر نشود.
نکته مهم
گاهی‌اوقات تشخیص اینکه واژه‌ای مرکب است و باید با نیم‌فاصله نوشته شود یا خیر، کار دشواری است. برای چنین لحظاتی میتوانید از آزمونی ساده استفاده کنید:
وقتی به واژه‌ای مشکوک به مرکب‌بودن برخورد کردید با خود آن را به دو بخش تقسیم کنید و با سوال «چی؟» ببینید که پرسشی معنادار ایجاد شده یا خیر.
مثلا چراغ راهنمایی: چراغ چی؟ چراغ راهنمایی. در این صورت، نیازی به گذاشتن نیم‌فاصله وجود نخواهد داشت. اما این مورد را در نظر بگیرید: برنامه‌ساز؛ برنامه چی؟ برنامه ساز؟ چنین چیزی معنی ندارد. پس معلوم می‌شود که باید برنامه‌ساز را با رعایت نیم‌فاصله بنویسید.
چطور باید از نیم‌فاصله استفاده کرد؟
حال که با نیم‌فاصله بیشتر آشنا شدید، بهتر است که درباره نحوه استفاده از آن در هنگام تایپ‌کردن هم صحبت کنیم. برای تایپ نیم‌فاصله باید از این دو روش استفاده کنید:
- فشردن دو دکمه شیفت و اسپیس؛ اگر از صفحه کلید استاندارد فارسی استفاده می‌کنید.
- فشردن دکمه‌های کنترل+شیفت+۲ ؛ در صفحه‌کلیدهای معمولی.
- برای ایجاد نیم‌فاصله در ورد میتوانید دو دکمه کنترل و منها را هم به‌طور هم‌زمان فشار بدهید. CTRL+ (-).
نکته مهم
بیشتر کاربران از برنامه وُرد برای تایپ‌کردن استفاده می‌کنند. در این نرم‌افزار امکان تعریف کلیدهای میان‌بر برای امور مختلف برای کاربران در نظر گرفته شده است.
برای مثال، میتوانید کلید نیم‌فاصله را خودتان به انتخاب خود تعیین و تعریف کنید. برای ورود به این مسیر لازم است که اقدامات زیر را گام‌به‌گام انجام بدهید:
- وارد برنامه ورد شوید، به منوی INSERT بروید.
- روی گزینه SYMBOL کلیک کنید و بعد وارد MORE SYMBOLS شوید.
- در پنجره SYMBOL روی تب SPECIAL CHARACTERS کلیک کنید.
- از گزینه CHARACTER به OPTIONAL HYPHEN بروید.
- حالا روی SHORTCUT KEY کلیک کنید.
- در پنجره CUSTOMIZE KEYBOARD کلیدی ترکیبی برای نیم‌فاصله تعریف کنید.
- روی کادر PRESS NEW SHORTCUT KEY کلیک کنید و کلیدهای ترکیبی را تایپ نمایید.
کلیدهایی را انتخاب نمایید که کار تایپ‌کردن را برایتان ساده‌تر می‌کنند. حالا که دست‌تان باز است، برای رفاه خود در نوشتن و تایپ‌کردن تصمیمات درست بگیرید. یادتان باشد که کلیدهای نیم‌فاصله برای تمام نرم‌افزارهای آفیس مانند پاورپوینت، اکسل و… مشابه ورد است.
نیم‌فاصله در گوشی اندروید
برای تایپ نیم‌فاصله در فضای اندروید میتوانید کیبورد گوگل (GOOGLE KEYBOARD) را دانلود کنید. در سمت راست کلید فاصله یا همان اسپیس میتوانید شاهد حضور کلید نیم‌فاصله باشید.
نیم‌فاصله در گوشی آیفون
برای اینکه نیم‌فاصله را در نگارش در آیفون رعایت کنید باید به سراغ کیبورد سوئیفت (swift keyboard) بروید. در بیشتر کیبوردهای مخصوص آیفون، گزینه‌ای که برای ایجاد نیم‌فاصله لحاظ می‌شود، zwnj نام دارد.
نیم‌فاصله در لینوکس
برای تایپ نیم‌فاصله در سیستم عامل لینوکس معمولا از شیفت به‌اضافه اسپیس استفاده می‌شود. کلیدهای ترکیبی شیفت و B هم می‌توانند نیم‌فاصله ایجاد کنند.
نیم‌فاصله در مکینتاش
در مکینتاش هم نیم‌فاصله‌گذاری بر عهده شیفت و اسپیس است. اگر کیبورد استاندارد فارسی داشته باشید، گزینه ISIRI روی کیبورد به شما کمک می‌کند تا نیم‌فاصله را در متن‌تان اجرا نمایید.
در آخر
درست‌نویسی باعث می‌شود تا ارزش هر متن و نوشته بسیار بیشتر از آن شود که انتظارش را دارید. ضمن اینکه دیگران هم روی محتوایی که بااصول و به‌درستی نوشته می‌شود، بیشتر حساب می‌کنند.
پس اگر در دنیای نویسندگی حضور دارید، کار ترجمه می‌کنید یا می‌خواهید متنی را برای ارائه در بستری مهم در دانشگاه، کنفرانس‌ها و… ، آماده کنید، باید حواستان به رعایت اصول نگارش و ویرایش باشد.
برای مثال، نگارش پایان نامه یا مقالاتی که قرار است در مجلات علمی معتبر به چاپ برسند، نباید حاوی اشتباهات ویرایشی و نگارشی باشند. در این صورت، حتی امکان ردشدن آنها یا کاهش نمره هم وجود دارد.
منبع: رایت می
